Emotionaliteit van zeventiende-eeuwse toneelstukken

liefde ghegrondt was, wachtende gheduerich naer de Overcomst van Alphonsus die sy niet en cost uyt haer hert stellen, was ghedurich quijnende aen een brandende minnekorts en haer selven sieck ghelaetende om uytvlucht te nemen en dede niet als in't heymelijck post op post te seynden naer Spanien dat Alphonsus mocht overcomen, onwetende van t'ghene hem soo ellendich op den wech hervaren was. Den Coninck Henricus haeren Heer Vader niet connende achterhaelen de reden van haer quellingh en weygheringh van sulcken hooghen Keyserlijck versoeck, verviel in toornighe gramschap proevende met wreetheydt ende soetheydt om sijn dochter te doen resolveren, maer te vergeefs, want terwijlen haer ghedurich in den sin schoten de menichvuldighe deughden en cloecke eerbaerheden van Alphonsus, en dat sijn wesen en verhael van minnen-brandt al te diep in haer hert gheplant stonden, en liet niet het Keysers versoeck af te slaen, Felicia dit altemael vernomen hebbende vercleedt haer als vremdelingh in Pellegrims clederen en gaet soo al singhende heen en weer de straeten van Londen tot dat sy haer laet vinden ontrent het Hof oft sy quansuys pooghde een aelmoes te vraeghen, versoeckt de Coninginne Thebasile te spraeck te moghen comen, en de selve alleen sprekende maeckt haer wijs datse van Ierusalem quam, alwaer sy ghevonden hadde een arme slaeve te weten den Graeve Alphonsus, den welcken meynende over zee naer Enghelandt te comen, ghevallen was inde barbarisse handen der Torcken, die hem soo hadden afgheslaeft ende mishandelt dat hy in duysent allenden en miserien lagh op de straet ghelijck een beest niet wachtende als naer den lesten snick van sijn leven, en dat den selven Alphonsus (hoorende Felicia singhen d'avontueren van haer Pellegrimagie en van sin was naer Enghelandt te trecken) beval dese allenden aen de Coninginne van Bohemen eens te openbaeren, daer by voeghende dat sy den selven Graef daeghs daer naer op de straet had vinden doodt legghen. Thebasile dit altemael voor waer gheloovende, en meynende dat Felicia eenen man was, doet den selven hercleeden en nempt hem aen voor eenen mignion, bedenckende met groote droefheydt dat haer hopende verlanghen naer Alphonsus vruchteloos was, resolveert met den Keyser Adolphus te trouwen tot groote blijschap van het heel Hof. Wonder avontuer, ter wijlen dat men alles tot de reys naer Duytslandt toeruste, en dat de princelijcke jachten ghereedt werden ghemaeckt om te vertrecken, comt by gheval Alphonsus uyt Spanien binnen Londen, en verstaen hebbende dat Thebasile verlooft en verbonden was aen den Keyser, scheen vier en vlam van spijt te spouwen, vervloeckende sijn fortuyn en siende het heel Hofnaer den oever vertrecken, en dat Felicia (die in mans cleederen was) Thebasile met de handt leyde naer het schip, gheeft hem uyt voor eenen Juwelier en doet aen Thebasile verstaen dat hy jet selsaems en costelijckx te coop brocht, d'welck sy wilde sien, en den selven diamant-rinck die sy aen Alphonsus ghegheven hadde, ontfanghen hebbende was verwondert, versoeckt den Juwelier selfs te spreken, ghelijck gheschiet met

verwonderingh dat Felicia haer soo bedroghen hadde, middeler tijdt hem doende verstaen dat tot haer leet de comste te laet quam ende datse nu van juweelen versien was, omdat niemant hun secreet sou bemercken, is vertrocken, berispende op de reys Felicia, ghedurich (die sy meynden een man te wesen) over haer vals bedroch, die haer soo geestich wist te verschoonen datse even wel inde gratie bleef. Alphonsus vol droefheydt, druck en lijden bewandelt de straeten van Londen met duysent suchten en becommernissen, besproyende de steenen met sijn traenen waer door hy sijn selven dickwils meynden het leven te benementen waer dat het Mopsus sijnen knecht belet hadde. Dit soo eenighen tijdt gheduert hebbende, en sijn liefde tot Thebasile niet connende uyt den sin setten als versuft door het vrempt voorgheval dat hem overkomen was, nempt voor met sijnen knecht maer Duytslandt te trecken, om sijne wanhopende min door het ghesicht noch meer te voeden de welcke hy voor het hert niet en cost uytwercken, en dat hy oversulckx sijn selven sou troosten met ondertussen Thebasile noch eens te sien en alsoo liever eenen Venus Martelaer te sterven als de selve door een gheduerighe afwefentheydt te moeten derven. Siet hoe vrempt dat alles op sijnen tijdt gheschickt wordt en hoe wonder dat de liefde de sinnen vanden mensch can draeyen en weerdraeyen, verlichten en beswaeren.Als Adolphus den Keyser met Thebasile nu ghetrouwt was, en dat hy haer alle vreught en tijdts-ghenucht socht aan te doen met balletten, bancketten, jaegerijen en andere princelijcke plaisteren te vergunnen soo isser op-gheresen een haetelijcke belgh-sucht oft jalosie tusschen den Edeldom uyt oorsacck dat Thebasile te veel werckx maeckte van Felicia die in mans cleederen was en voor een en man werdtaenghesien, dat twee gheapposteerde fielen hunnen eedt bieden van de Keyserinne met Felicia te hebben sien leven in overspel, d'welck van den meesten Edeldom bevesticht sijnde, worden alle twee met den hals ghenomen en de Keyserin ghedoemt om t'hooft voor de voeten gheleyt en Felicia buyten het Hof aen eenen boom verworght en van de beesten geten te worden. T'is gheschiet als twee Scherp-Rechters met Felicia int bosch besich waeren om te verworghen dat Alphonsus met sijnen ghemelden knecht aldaer ter goeder uer voorby compt en hoorende het ghejammer, ghekrijs, ghesecht en ghekerm van Felicia dat hy oordeelt een vrouvven stemme te wesen heeftse sonder te kennen kloeckmoedelijck verlost en de selve van den boom en de oogen, die met eenen sluyer bedeckt waeren, ontbonden hebbende sach tot groote verwonderinghe dat Felicia was die haer oock met reden verwonderde over het vrempt voorgheval en miraeckeleuse verlossinghe. Hier over synsy samen ghetreden naer het Keysers Hof terwijlen de Iustitie besich was om de Keyserin te gaen onthalsen, die als een onnoosel lammeken verblint voor het sweert knielde, verwachtende alle ooghenblicken den slach inde teghenwoordicheydt van den Keyser en het heel hof, alwaer Alphonsus d'onrecht

veerdicheyt heeft ontdeckt ende d'onheluckighe doodt van Thebasile belet, bewijsende dat sy onnoosel was van het opgheleyt misdaet des overspels uyt reden dat die daer sy mede beschuldicht wert selfs een vrouw-persoon was en oversulckx de leughenen achterhaelt sijnde, sijn de Verraders veroordeelt ter doot om levende verbrandt te worden, Thebasile wederom tot vreught van het heel Hof op den throon ghestelt, en Alphonsus met Felicia ghetrouwt.

Waerheydt baert nijdt.--------------------------------VERTHOONDERS.Alphonsus Grave van Barzelona.Mopsus sijnen Knecht.Taurinus Waer-seggher.Felicia Edel Iouffrouw.Thebasile Dochter van Henricus en Coninginne van Bohemen.Nimus Knecht van Felicia.Eenen Boer.Eenen Torcksen Schipper.Sultan eenen Torck.------------------------Adolphus Keyser.Henricus Coninck van Engelant.Romanus Ambassadeur.Atrastes. Iulius. Eduardus. Carolus. } Edele.Twee Pagien.Twee Hellebaerdiers.Amurathes eenen Torck.

HET THOONEEL.Wordt eerst verthoont in Bosschagie.

En heb hier eenen brief in dit packet ghebondenDie ick hem gheven moet self in sijn vrome handtHy compt van een Princers die woont in Enghelandt.Alphonsus. Van veer dit hoorende speckt,Alpho. Met oorlof eel Gravin ick hoor mijn naeme mellenVan jemandt, die jet heeft aen my self te bestellenMy dunckt hy haestich is, daerom u dienaer blijfEn scheyd met desen soenNimus: Holla Holla niet te stijff.Alpho. Ick hoop des' eer daer naer noch meerder te ghenietenOft anders t'leven sou my ganselijck verdrietenbinnen met sijnen knecht.Felicia alleen.Ickstaen gheheel verstelt vol druck en onghevalIck vrees dat desen brief wat wonders baeren sal.Ey Nimus leght wat toe om eens dan grondt te wetenOft daer jet schuylen mach,Nimus Mevrou het sijn secretenVan een seer eel Princers uyt Enghelandt ghebrocht:Felicia. Uyt Enghelandt, oft ick die achterhaelen mochtWaer toe ghy dienstich sijt om stil daer naer te trachtenEn sal door uwe hulp hier op eens andtwoordt wachten.Nimus. Soo ghy my drinckgelt gheeft ben ick daer toe ghereet:Felicia. Het welck ick u gheloof dus doet dat ick u heetNimus. Laet my maer slechts begaen ick sal 't wel overlegghen,En alles beter doen als ghy my cunt ghesegghen.binnen.

VERSCHOONINGHDen Keyser Adolphus siende het Pourtraict of afbeldselvan Thebasile wordt daerop verlieft.

Ick volghunaer terstont, dus gaet ghy haestich voor,Mopsus . Wat sal Felicia nu doen, die arme sloorAlpho. Toomt uwen beck.... laet van Felicia nu swijghenMopsus Jae comt sy door den druck noch gheen misval te crijghen,Alpho. Wel hoe gaet sy dan groot? spreckt; ghy en plompen kloenMopsus Mijn Heer, k en wetet niet, t'is quaet om goet te doenHet comter dickwils van, wanneer men in het donckerVeel vryicheyt ghebruyckt, toch ick peys dat Me-jonckerHeeft suyverheyt belooft, Alphon. hout uwen ratel beck,Hoe ismen staegh ghequelt met eenen sot oft geck.binnen.

Vijfde Uyt-comen.Den Keyser Adolphus, Romanus Ambassadeur, Iulius,Atrastes, en Henricus, Edelmans, met den Secretaris.Adolp. T'Is wonder dat een man sijn selven laet verwinnenAls maer een cleyne lust spelt in sijn swacke sinnen,Wat cander stercker sijn als liefde, die den menschBedwinght, en toomt den wil naer haeren eyghen wensch.De liefde set niet aen, hoe sterck, gheleert en maghtighHaer lusten sijn soo groot, soo vinnigh en soo crachtighDat niemand segghen can dat liefd gheen macht en heeftDat liefde aenden mensch gheen quellinghen en gheeft.Dit voelden ick ghenoegh door Venus minne schichtenSoo haest ick maer den schijn van Venus mocht besichten,Iae, Venus segghen magh soo haest haer wesens beldtHeeft met vermaeck en lust in mijn ghedacht ghespelt,Toen costick dagh noch naght mijn fiel met ruste voedenMaeraesden mijn teer hert met een beanxt vermoeden,Om een schoon vrou alleen die my nu heeft ghesteltDoor liefde inden bandt van haer seer sterck ghewelt