Emotionaliteit van zeventiende-eeuwse toneelstukken

nus om hellewaerts te daelen ontrent den jammerpoel by de gelieven (die uyt wanhopende minne sich selven het leven benomen hadden) daer bejeghent hem Taurinus hem als toornich aensiende, meynde van de spoocken ontijdich wechgheruckt te worden, maer ten lesten versterckt sijnde, ende de reden van fijn stoute incomst verclaert hebbende was verwondert dat Taurinus de secreten van sijn avonturen soo wel uyt een seker gheweten wist te segghen, en sonderlijck dat Felicia op het lest noch sijn vrouw souw wesen schoon hy de selve scheen te vluchten en meynde vast te gaen om Thebasile te trouwen, evenwel dit niet gheloovende en den waerseggher wantrouwende treckt met sijnen knecht Mopsus heymelijck over zee naer Enghelandt daer hy van Thebasile verwacht wordt, Felicia ondertussen t'selve verstaen hebbende, en kennende de cracht van haer liefde die sy Alphonsus toedroegh, nempt voor, hem in mans cleederen te volghen haer betrouwende op den tijdt en het gedult, des anderen daeghs heel vroegh als den dagh aenbrack, en het bedauwde cleet des duystren nachts gheschoven was, en dat de sonne straelen d'aerde begosten te lichten is met Nimus haeren ghetrouwen knecht (waer mede sy wel over een droegh) sittende alle beyde als Ridders te peerdt over het landt vertrocken, niet anders op den wegh praetende als van het braef opsicht en oorloghs dapperheydt daer Alphonsus mede begaeft was, verfoeyende des selfs wanckelbaeren aert, met hope dat sy hem den wegh sou af-snijden en sijn drieftich voornemen beletten, quam by gheval in't ghemoet eenighe Torcken, die met een cleyn bootjen ghelandt waeren, hebbende met den anderen twee ghevanghen slaven die sy veylden om te vercoopen, te weten Alphonsus en Mopsus sijnen knecht aen een gheketent, uytgheschudt en half naeckt de welcke seer ongheluckich op zee in hun handen ghevallen waeren, d'welck nochtans maer een beghin en was vande ellenden die Alphonsus over het hooft honghen, ghelijck Taurinus hem voorseyt hadde, die niet en dede als jammeren, suchten en kermen tot dat Felicia medoogen creegh om hem met den knecht te verlossen ghelijck sy ghedaen heeft haer gheveynsende oft sy Alphonsus niet ghekent en hadde onder de ghelofte die hy haer dede van wederom te doen gheven t'ghene sy voor sijn rantsoen betaelt hadde, en is alsoo met sijnen knecht wederom naer Spanien ghekeert met eenich teir-gheldt dat Felicia hem mede gaf om door den noot niet verdruckt te worden, en alsoo onbekent (ghelijck d'een en d'ander sich gheveynsde) van malcanderen ghescheyden sijnde, soo ist ghebeurt dat Felicia binnen Londen in Enghelandt aenghecomen is, alwaer sy naer eenighe daghen hadde ghehoort hoe dat Thebasile ten houwelijck versocht werdt van den Keyser Adolphus, den welcken tot dieneynde aldaer hadde ghesonden eenen Ambassadeur om de selve te bewillighen, ghelijck den heelen Engelsen Raedt goet vont toe-te-stemmen, maer Thebasile dit versoeck verscheyde reysen afgheslaeghen hebbende en haer selven daer toe niet willende te verstaen gheven tot verwonderingh van alle de Hovelinghen die niet en wisten op wie haer secrete

liefde ghegrondt was, wachtende gheduerich naer de Overcomst van Alphonsus die sy niet en cost uyt haer hert stellen, was ghedurich quijnende aen een brandende minnekorts en haer selven sieck ghelaetende om uytvlucht te nemen en dede niet als in't heymelijck post op post te seynden naer Spanien dat Alphonsus mocht overcomen, onwetende van t'ghene hem soo ellendich op den wech hervaren was. Den Coninck Henricus haeren Heer Vader niet connende achterhaelen de reden van haer quellingh en weygheringh van sulcken hooghen Keyserlijck versoeck, verviel in toornighe gramschap proevende met wreetheydt ende soetheydt om sijn dochter te doen resolveren, maer te vergeefs, want terwijlen haer ghedurich in den sin schoten de menichvuldighe deughden en cloecke eerbaerheden van Alphonsus, en dat sijn wesen en verhael van minnen-brandt al te diep in haer hert gheplant stonden, en liet niet het Keysers versoeck af te slaen, Felicia dit altemael vernomen hebbende vercleedt haer als vremdelingh in Pellegrims clederen en gaet soo al singhende heen en weer de straeten van Londen tot dat sy haer laet vinden ontrent het Hof oft sy quansuys pooghde een aelmoes te vraeghen, versoeckt de Coninginne Thebasile te spraeck te moghen comen, en de selve alleen sprekende maeckt haer wijs datse van Ierusalem quam, alwaer sy ghevonden hadde een arme slaeve te weten den Graeve Alphonsus, den welcken meynende over zee naer Enghelandt te comen, ghevallen was inde barbarisse handen der Torcken, die hem soo hadden afgheslaeft ende mishandelt dat hy in duysent allenden en miserien lagh op de straet ghelijck een beest niet wachtende als naer den lesten snick van sijn leven, en dat den selven Alphonsus (hoorende Felicia singhen d'avontueren van haer Pellegrimagie en van sin was naer Enghelandt te trecken) beval dese allenden aen de Coninginne van Bohemen eens te openbaeren, daer by voeghende dat sy den selven Graef daeghs daer naer op de straet had vinden doodt legghen. Thebasile dit altemael voor waer gheloovende, en meynende dat Felicia eenen man was, doet den selven hercleeden en nempt hem aen voor eenen mignion, bedenckende met groote droefheydt dat haer hopende verlanghen naer Alphonsus vruchteloos was, resolveert met den Keyser Adolphus te trouwen tot groote blijschap van het heel Hof. Wonder avontuer, ter wijlen dat men alles tot de reys naer Duytslandt toeruste, en dat de princelijcke jachten ghereedt werden ghemaeckt om te vertrecken, comt by gheval Alphonsus uyt Spanien binnen Londen, en verstaen hebbende dat Thebasile verlooft en verbonden was aen den Keyser, scheen vier en vlam van spijt te spouwen, vervloeckende sijn fortuyn en siende het heel Hofnaer den oever vertrecken, en dat Felicia (die in mans cleederen was) Thebasile met de handt leyde naer het schip, gheeft hem uyt voor eenen Juwelier en doet aen Thebasile verstaen dat hy jet selsaems en costelijckx te coop brocht, d'welck sy wilde sien, en den selven diamant-rinck die sy aen Alphonsus ghegheven hadde, ontfanghen hebbende was verwondert, versoeckt den Juwelier selfs te spreken, ghelijck gheschiet met

verwonderingh dat Felicia haer soo bedroghen hadde, middeler tijdt hem doende verstaen dat tot haer leet de comste te laet quam ende datse nu van juweelen versien was, omdat niemant hun secreet sou bemercken, is vertrocken, berispende op de reys Felicia, ghedurich (die sy meynden een man te wesen) over haer vals bedroch, die haer soo geestich wist te verschoonen datse even wel inde gratie bleef. Alphonsus vol droefheydt, druck en lijden bewandelt de straeten van Londen met duysent suchten en becommernissen, besproyende de steenen met sijn traenen waer door hy sijn selven dickwils meynden het leven te benementen waer dat het Mopsus sijnen knecht belet hadde. Dit soo eenighen tijdt gheduert hebbende, en sijn liefde tot Thebasile niet connende uyt den sin setten als versuft door het vrempt voorgheval dat hem overkomen was, nempt voor met sijnen knecht maer Duytslandt te trecken, om sijne wanhopende min door het ghesicht noch meer te voeden de welcke hy voor het hert niet en cost uytwercken, en dat hy oversulckx sijn selven sou troosten met ondertussen Thebasile noch eens te sien en alsoo liever eenen Venus Martelaer te sterven als de selve door een gheduerighe afwefentheydt te moeten derven. Siet hoe vrempt dat alles op sijnen tijdt gheschickt wordt en hoe wonder dat de liefde de sinnen vanden mensch can draeyen en weerdraeyen, verlichten en beswaeren.Als Adolphus den Keyser met Thebasile nu ghetrouwt was, en dat hy haer alle vreught en tijdts-ghenucht socht aan te doen met balletten, bancketten, jaegerijen en andere princelijcke plaisteren te vergunnen soo isser op-gheresen een haetelijcke belgh-sucht oft jalosie tusschen den Edeldom uyt oorsacck dat Thebasile te veel werckx maeckte van Felicia die in mans cleederen was en voor een en man werdtaenghesien, dat twee gheapposteerde fielen hunnen eedt bieden van de Keyserinne met Felicia te hebben sien leven in overspel, d'welck van den meesten Edeldom bevesticht sijnde, worden alle twee met den hals ghenomen en de Keyserin ghedoemt om t'hooft voor de voeten gheleyt en Felicia buyten het Hof aen eenen boom verworght en van de beesten geten te worden. T'is gheschiet als twee Scherp-Rechters met Felicia int bosch besich waeren om te verworghen dat Alphonsus met sijnen ghemelden knecht aldaer ter goeder uer voorby compt en hoorende het ghejammer, ghekrijs, ghesecht en ghekerm van Felicia dat hy oordeelt een vrouvven stemme te wesen heeftse sonder te kennen kloeckmoedelijck verlost en de selve van den boom en de oogen, die met eenen sluyer bedeckt waeren, ontbonden hebbende sach tot groote verwonderinghe dat Felicia was die haer oock met reden verwonderde over het vrempt voorgheval en miraeckeleuse verlossinghe. Hier over synsy samen ghetreden naer het Keysers Hof terwijlen de Iustitie besich was om de Keyserin te gaen onthalsen, die als een onnoosel lammeken verblint voor het sweert knielde, verwachtende alle ooghenblicken den slach inde teghenwoordicheydt van den Keyser en het heel hof, alwaer Alphonsus d'onrecht

En allen ongheluck, verdriet, en pijn doen lijdenAl brack hy hals en been eer hy de poorten sietVan Londen tot mijn schad' en jammerlijck verdrietNimus uyt met potten en ketels gheladen,Mijn Heer het Peerdt is ree t'is tijdt om te vetrecken,Wel wat is dit gheseyt begint ghy weer te geckenSijn dit u perten weer ghy viesen robbe-cnolGhy uylenspiegels saet, ghy aes en sottebolWie heeft u hier med' soo den dommen kop ghebroken?Nimus. Ick, want wie souden kost toch onder weghen koken?Felicia. Wel de weerdin ghy Nar, ghy plomp en botte cloenNimus. Dat cost al wat te veel, ick cant wel selver doen:Felicia. Ghy sorght voor uwen buyck en niet voor ons afferen,Nimus. Mijn Heer wy sullen op den wegh niet veel verterenWant ick te geren ben daer men van koken spreckt,Felicia. T'is goet te sien dat in den sot niet veel en steckt,Hebt ghy oock haver voor het Peerdt dat moet ick vraeghenNimus. Dat t'Peerdt met ons oock eet, t'is my te swaer te draeghen,T'is altemael seer wel bewaert behalven ghy,Felicia. Wel plompaert wat is dit, bewaert dan jemandt myNimus. Wel ick, wie heeft u toch bewaert soo lanck te vorenToch die men nauwst bewaert, loopt dickwils eerst verlorenMijn Heer dat gaet u voor, en volght ghy niet, blijft staenFelicia. Sa voort doet stracx het Peert den toom en sadel aen,Ick mach my op de reys met veele sorghen spoedenEn sien wat uyt comst dat mijn voordacht nochsal broeden.binnen.

Tweede uyt-comen.Alphonsus met sijnen Knecht van Torcken ghevangen en geketent.Alpho. WAt droefheyt perst mijn hert, wat al te swaren druckVerdort mijn Edelheyt, door dit swaer ongheluck,