Emotionaliteit van zeventiende-eeuwse toneelstukken

nus om hellewaerts te daelen ontrent den jammerpoel by de gelieven (die uyt wanhopende minne sich selven het leven benomen hadden) daer bejeghent hem Taurinus hem als toornich aensiende, meynde van de spoocken ontijdich wechgheruckt te worden, maer ten lesten versterckt sijnde, ende de reden van fijn stoute incomst verclaert hebbende was verwondert dat Taurinus de secreten van sijn avonturen soo wel uyt een seker gheweten wist te segghen, en sonderlijck dat Felicia op het lest noch sijn vrouw souw wesen schoon hy de selve scheen te vluchten en meynde vast te gaen om Thebasile te trouwen, evenwel dit niet gheloovende en den waerseggher wantrouwende treckt met sijnen knecht Mopsus heymelijck over zee naer Enghelandt daer hy van Thebasile verwacht wordt, Felicia ondertussen t'selve verstaen hebbende, en kennende de cracht van haer liefde die sy Alphonsus toedroegh, nempt voor, hem in mans cleederen te volghen haer betrouwende op den tijdt en het gedult, des anderen daeghs heel vroegh als den dagh aenbrack, en het bedauwde cleet des duystren nachts gheschoven was, en dat de sonne straelen d'aerde begosten te lichten is met Nimus haeren ghetrouwen knecht (waer mede sy wel over een droegh) sittende alle beyde als Ridders te peerdt over het landt vertrocken, niet anders op den wegh praetende als van het braef opsicht en oorloghs dapperheydt daer Alphonsus mede begaeft was, verfoeyende des selfs wanckelbaeren aert, met hope dat sy hem den wegh sou af-snijden en sijn drieftich voornemen beletten, quam by gheval in't ghemoet eenighe Torcken, die met een cleyn bootjen ghelandt waeren, hebbende met den anderen twee ghevanghen slaven die sy veylden om te vercoopen, te weten Alphonsus en Mopsus sijnen knecht aen een gheketent, uytgheschudt en half naeckt de welcke seer ongheluckich op zee in hun handen ghevallen waeren, d'welck nochtans maer een beghin en was vande ellenden die Alphonsus over het hooft honghen, ghelijck Taurinus hem voorseyt hadde, die niet en dede als jammeren, suchten en kermen tot dat Felicia medoogen creegh om hem met den knecht te verlossen ghelijck sy ghedaen heeft haer gheveynsende oft sy Alphonsus niet ghekent en hadde onder de ghelofte die hy haer dede van wederom te doen gheven t'ghene sy voor sijn rantsoen betaelt hadde, en is alsoo met sijnen knecht wederom naer Spanien ghekeert met eenich teir-gheldt dat Felicia hem mede gaf om door den noot niet verdruckt te worden, en alsoo onbekent (ghelijck d'een en d'ander sich gheveynsde) van malcanderen ghescheyden sijnde, soo ist ghebeurt dat Felicia binnen Londen in Enghelandt aenghecomen is, alwaer sy naer eenighe daghen hadde ghehoort hoe dat Thebasile ten houwelijck versocht werdt van den Keyser Adolphus, den welcken tot dieneynde aldaer hadde ghesonden eenen Ambassadeur om de selve te bewillighen, ghelijck den heelen Engelsen Raedt goet vont toe-te-stemmen, maer Thebasile dit versoeck verscheyde reysen afgheslaeghen hebbende en haer selven daer toe niet willende te verstaen gheven tot verwonderingh van alle de Hovelinghen die niet en wisten op wie haer secrete

verwonderingh dat Felicia haer soo bedroghen hadde, middeler tijdt hem doende verstaen dat tot haer leet de comste te laet quam ende datse nu van juweelen versien was, omdat niemant hun secreet sou bemercken, is vertrocken, berispende op de reys Felicia, ghedurich (die sy meynden een man te wesen) over haer vals bedroch, die haer soo geestich wist te verschoonen datse even wel inde gratie bleef. Alphonsus vol droefheydt, druck en lijden bewandelt de straeten van Londen met duysent suchten en becommernissen, besproyende de steenen met sijn traenen waer door hy sijn selven dickwils meynden het leven te benementen waer dat het Mopsus sijnen knecht belet hadde. Dit soo eenighen tijdt gheduert hebbende, en sijn liefde tot Thebasile niet connende uyt den sin setten als versuft door het vrempt voorgheval dat hem overkomen was, nempt voor met sijnen knecht maer Duytslandt te trecken, om sijne wanhopende min door het ghesicht noch meer te voeden de welcke hy voor het hert niet en cost uytwercken, en dat hy oversulckx sijn selven sou troosten met ondertussen Thebasile noch eens te sien en alsoo liever eenen Venus Martelaer te sterven als de selve door een gheduerighe afwefentheydt te moeten derven. Siet hoe vrempt dat alles op sijnen tijdt gheschickt wordt en hoe wonder dat de liefde de sinnen vanden mensch can draeyen en weerdraeyen, verlichten en beswaeren.Als Adolphus den Keyser met Thebasile nu ghetrouwt was, en dat hy haer alle vreught en tijdts-ghenucht socht aan te doen met balletten, bancketten, jaegerijen en andere princelijcke plaisteren te vergunnen soo isser op-gheresen een haetelijcke belgh-sucht oft jalosie tusschen den Edeldom uyt oorsacck dat Thebasile te veel werckx maeckte van Felicia die in mans cleederen was en voor een en man werdtaenghesien, dat twee gheapposteerde fielen hunnen eedt bieden van de Keyserinne met Felicia te hebben sien leven in overspel, d'welck van den meesten Edeldom bevesticht sijnde, worden alle twee met den hals ghenomen en de Keyserin ghedoemt om t'hooft voor de voeten gheleyt en Felicia buyten het Hof aen eenen boom verworght en van de beesten geten te worden. T'is gheschiet als twee Scherp-Rechters met Felicia int bosch besich waeren om te verworghen dat Alphonsus met sijnen ghemelden knecht aldaer ter goeder uer voorby compt en hoorende het ghejammer, ghekrijs, ghesecht en ghekerm van Felicia dat hy oordeelt een vrouvven stemme te wesen heeftse sonder te kennen kloeckmoedelijck verlost en de selve van den boom en de oogen, die met eenen sluyer bedeckt waeren, ontbonden hebbende sach tot groote verwonderinghe dat Felicia was die haer oock met reden verwonderde over het vrempt voorgheval en miraeckeleuse verlossinghe. Hier over synsy samen ghetreden naer het Keysers Hof terwijlen de Iustitie besich was om de Keyserin te gaen onthalsen, die als een onnoosel lammeken verblint voor het sweert knielde, verwachtende alle ooghenblicken den slach inde teghenwoordicheydt van den Keyser en het heel hof, alwaer Alphonsus d'onrecht

veerdicheyt heeft ontdeckt ende d'onheluckighe doodt van Thebasile belet, bewijsende dat sy onnoosel was van het opgheleyt misdaet des overspels uyt reden dat die daer sy mede beschuldicht wert selfs een vrouw-persoon was en oversulckx de leughenen achterhaelt sijnde, sijn de Verraders veroordeelt ter doot om levende verbrandt te worden, Thebasile wederom tot vreught van het heel Hof op den throon ghestelt, en Alphonsus met Felicia ghetrouwt.

Waerheydt baert nijdt.--------------------------------VERTHOONDERS.Alphonsus Grave van Barzelona.Mopsus sijnen Knecht.Taurinus Waer-seggher.Felicia Edel Iouffrouw.Thebasile Dochter van Henricus en Coninginne van Bohemen.Nimus Knecht van Felicia.Eenen Boer.Eenen Torcksen Schipper.Sultan eenen Torck.------------------------Adolphus Keyser.Henricus Coninck van Engelant.Romanus Ambassadeur.Atrastes. Iulius. Eduardus. Carolus. } Edele.Twee Pagien.Twee Hellebaerdiers.Amurathes eenen Torck.

HET THOONEEL.Wordt eerst verthoont in Bosschagie.

Eersten handel.Alphonsus met Mopsus sijnen Knecht.Wat quelt my in den gheest voor onghestadicheit;Die my gheluck en vreught jae alle rust ontseyt,Die my ghedurichlijck bevanght met t’vier der minnen,Ick sterf soo t’langher duert, helaes waer sijn mijn sinnen.Het schijnt dat liefde self bevecht mijn flau ghedachtHet schijnt dat Venus wicht ontweldicht heeft mijn macht,Sal dan de vreed' fortuyn met mijnen Eeldom spotten?Mopsus. De heetste minnaers sijn altijt de grootste sotten.Alpho. Wat swangher ongheval; wat voor een quaey ComeetMach hanghen boven t'hooft daer ick niet af en weet,Bedwelmt is mijn ghemoet, mijn bloet schijnt te verterenDaer ick niet comen can daer treckt mijn herts begheren,O ademloosen mondt, U tongh niet en verberghtMaer spreekt de oorsaeck wt waerom my liefd soo terght,Ghy die t'aenlockich aes van min hebt inghesoghenEn laet mijn banghe siel nietsonder crachts vermoghen,Die ick eens heb bemindt is my helaes ontrooftWaer door den luyster wort van mijnen stam verdooft,Aen wie sal ick als nu mijn onghevallen claeghen?Mopsus T'is wel bestedt had ghyse beter gad' gheslaghen,Met oorlof Edel-Heer dat ick eens spreken souWaerom soo dwaeselijck ghejammert om een vrouw,En seght dat sy u is met groot ghewelt ontnomenIck maecket soo dat sy van selfs ter handt my comen,Als my maer jet en lust, doch ben een wijser manIck leef op mijn ghemack en gheef den bras daer van,Eer dat ick paren sou ick liet my liever hanghen,Alpho. Wat ratelt u in't hooft, ick smijt u voor de wanghen

Vierde uyt-comen.Den Graeve Alphonsus en Mopsus.WAt over groote vreught besit mijn moedich hertWat aenghenaeme gunst verdrijft nu mijne smert.Den Bohemischen Vorst (die was in Echt ghetredenMet mijn Thebasile) die is nu overledenTot voordeel van mijn wensch soo my dit briefken seytWaer door ick vind een eynd van al mijn swaricheydt.O Handt ô gulde handt, ô weerde vrou ghepresenMijn Flora, morghenson, den daeghraet is u wesen,Ick kus het teecken nu van uwe lieve handtEn gheef aen u mijn hert tot eenen onderpandtVan trouw, met reden oock, terwijl de gulde straelenVan u ghesicht, al mijn ghedachten comen haelenOp glori waghens van veel wenschen, die soo lanckGheketent sijn gheweest, en teghen mijnen danckDoen dolen, maer ick mach, Godt lof, de doodt nu prijsenVan uwen man, die my als Phenix doet verrijsenUyt d'asschen van t'gheluck t'gen hy ghenoten heeftIn uwe soete min die ghy aen my nu gheeft,Sy schrijft my, hoort eens aen: mijn man die is ghestorvenNu kont ghy mijnen glans, die niet en is bedorvenGhenieten als te voor, schoon dat toen wert beletWant niemand my als nu can stellen ander wetEn waerom niet, ick hoor u toe, k'was eerst bedwonghenEn door het vreet ontsach des vaders aenghedronghen,Ick ben in Enghelandt seer vroom en wel te pasSult vinden dat ick ben die ick te voren was.Comt vry want ick u wacht, en laet u niet beswaerenNu ick bereet ben om met u t'landt uyt te vaeren