Emotionaliteit van zeventiende-eeuwse toneelstukken

INHOUDT.ALphonsus Grave van Barcelona op d'Engelse kusten aenghelandt, en sijn saecken in't Hof verricht hebbende met den Coninck Henricus, alwaer hy eenighen tijdt sijn verblijf hadde, vervalt in swaere minn' op des selfs Dochter die ick noem Thebasile met de welcke hy de vrijagie soo veer vervoordert datse hem tot onderpandt van haer wedermin en vast beloofde trouw, gheeft eenen costelijcken diamant-rinck, die hy mede draeght naer Spanien op hope om daer naer met Thebasile te vereenighen, d'welck gheschiede met sulck eenen secreten toestel datter niemandt van en wist. Het ghebeurt dat Thebasile eenighen tijdt naer het vertreck van haeren beminden ghehouwelijckt wordt met den Coninck van Bohémen waer door dat sy (schoon teghen haeren danck) haer eerste liefde aen d'een sijde moest stellen, middeler tijdt is t'selve aen Alphonsus in Spanien vercondtschapt, den welcken als rasent ghevoedt met vinnich spijdt sich ghenootsaeckt vindt int' ghedult te troosten en wederom sijn eerste Meestersse by naem Felicia een edel Graven dochter te gaen besoecken die hy langh te voren bemindt en om de liefde tot sijn afghevallen Thebasile verlaten hadde. T'is gheschiet dat Felicia (desen handel in't heymelijck achterhaelt hebbende) haer greensints van Alphonsus en wilde laeten bewillighen bedenckende den lichtveerdighen aert van sijn onghetrouwicheyt die nochtans niet af en liet alle ken-teeckenen van liefde in te spannen om haer te beweghen en sijn selven van sijn onghestadicheydt te verschoonen, Felicia (niet teghenstaende haer nortsicheydt en gheveynsde afkeericheydt ) was evenwel op hem in liefde verslinghert (al en liet sy't niet blijcken) gheveynsende haer bysijn aen Alphonsus niet te willen vergunnen, die gheduerich volhert en als hulpeloos blijvende scheen in sijn hope te verswacken, doch door ghetrouwe volherdinghe het Jae-woordt becomen hebbende, en sijn selven Felicia voor sijn tweede siel toeschrijvende die nu overwonnen was en haer woordt ghegheven hadde crijght eenen brief uyt Engelandt van Thebasile hoe dat sy (midts de doodt vanden Coninck van Bohemen) was een weduwe sonder kinderen ende Erfghenaem van het Rijck, bereedt om haer voorighe liefde te voltrecken en met Alphonsus te trouwen soo wanneer hy aen niemandt anders verlooft en was, wachtende met verlanghen naer sijn overcomst. Dit clonck soo soet in sijn ooren dat hy inder haest uyt een blinde onghestadigheydt van sinnen verandert met een vast voornemen om Felicia te verlaeten die hy nochtans sijn woordt ghegheven hadde en niet en overde als de bevestinghe van trouw, toch bedenckende d'onneer die daer uyt mocht spruyten gaet te raden by eenen waerseggher die ick noem Taurinus sittende besich met sijn tooverkunsten uyt te wercken, vergheselschapt met veel bleecke schimmen die aldaer in overvloedt waeren monsterende tot sijn overgroote schrick en vrees, enhet hol wat naerder inghetreden sijnde meynde dat hy was inden mondt van Aver-

liefde ghegrondt was, wachtende gheduerich naer de Overcomst van Alphonsus die sy niet en cost uyt haer hert stellen, was ghedurich quijnende aen een brandende minnekorts en haer selven sieck ghelaetende om uytvlucht te nemen en dede niet als in't heymelijck post op post te seynden naer Spanien dat Alphonsus mocht overcomen, onwetende van t'ghene hem soo ellendich op den wech hervaren was. Den Coninck Henricus haeren Heer Vader niet connende achterhaelen de reden van haer quellingh en weygheringh van sulcken hooghen Keyserlijck versoeck, verviel in toornighe gramschap proevende met wreetheydt ende soetheydt om sijn dochter te doen resolveren, maer te vergeefs, want terwijlen haer ghedurich in den sin schoten de menichvuldighe deughden en cloecke eerbaerheden van Alphonsus, en dat sijn wesen en verhael van minnen-brandt al te diep in haer hert gheplant stonden, en liet niet het Keysers versoeck af te slaen, Felicia dit altemael vernomen hebbende vercleedt haer als vremdelingh in Pellegrims clederen en gaet soo al singhende heen en weer de straeten van Londen tot dat sy haer laet vinden ontrent het Hof oft sy quansuys pooghde een aelmoes te vraeghen, versoeckt de Coninginne Thebasile te spraeck te moghen comen, en de selve alleen sprekende maeckt haer wijs datse van Ierusalem quam, alwaer sy ghevonden hadde een arme slaeve te weten den Graeve Alphonsus, den welcken meynende over zee naer Enghelandt te comen, ghevallen was inde barbarisse handen der Torcken, die hem soo hadden afgheslaeft ende mishandelt dat hy in duysent allenden en miserien lagh op de straet ghelijck een beest niet wachtende als naer den lesten snick van sijn leven, en dat den selven Alphonsus (hoorende Felicia singhen d'avontueren van haer Pellegrimagie en van sin was naer Enghelandt te trecken) beval dese allenden aen de Coninginne van Bohemen eens te openbaeren, daer by voeghende dat sy den selven Graef daeghs daer naer op de straet had vinden doodt legghen. Thebasile dit altemael voor waer gheloovende, en meynende dat Felicia eenen man was, doet den selven hercleeden en nempt hem aen voor eenen mignion, bedenckende met groote droefheydt dat haer hopende verlanghen naer Alphonsus vruchteloos was, resolveert met den Keyser Adolphus te trouwen tot groote blijschap van het heel Hof. Wonder avontuer, ter wijlen dat men alles tot de reys naer Duytslandt toeruste, en dat de princelijcke jachten ghereedt werden ghemaeckt om te vertrecken, comt by gheval Alphonsus uyt Spanien binnen Londen, en verstaen hebbende dat Thebasile verlooft en verbonden was aen den Keyser, scheen vier en vlam van spijt te spouwen, vervloeckende sijn fortuyn en siende het heel Hofnaer den oever vertrecken, en dat Felicia (die in mans cleederen was) Thebasile met de handt leyde naer het schip, gheeft hem uyt voor eenen Juwelier en doet aen Thebasile verstaen dat hy jet selsaems en costelijckx te coop brocht, d'welck sy wilde sien, en den selven diamant-rinck die sy aen Alphonsus ghegheven hadde, ontfanghen hebbende was verwondert, versoeckt den Juwelier selfs te spreken, ghelijck gheschiet met

veerdicheyt heeft ontdeckt ende d'onheluckighe doodt van Thebasile belet, bewijsende dat sy onnoosel was van het opgheleyt misdaet des overspels uyt reden dat die daer sy mede beschuldicht wert selfs een vrouw-persoon was en oversulckx de leughenen achterhaelt sijnde, sijn de Verraders veroordeelt ter doot om levende verbrandt te worden, Thebasile wederom tot vreught van het heel Hof op den throon ghestelt, en Alphonsus met Felicia ghetrouwt.

Waerheydt baert nijdt.--------------------------------VERTHOONDERS.Alphonsus Grave van Barzelona.Mopsus sijnen Knecht.Taurinus Waer-seggher.Felicia Edel Iouffrouw.Thebasile Dochter van Henricus en Coninginne van Bohemen.Nimus Knecht van Felicia.Eenen Boer.Eenen Torcksen Schipper.Sultan eenen Torck.------------------------Adolphus Keyser.Henricus Coninck van Engelant.Romanus Ambassadeur.Atrastes. Iulius. Eduardus. Carolus. } Edele.Twee Pagien.Twee Hellebaerdiers.Amurathes eenen Torck.

HET THOONEEL.Wordt eerst verthoont in Bosschagie.

Ick volghunaer terstont, dus gaet ghy haestich voor,Mopsus . Wat sal Felicia nu doen, die arme sloorAlpho. Toomt uwen beck.... laet van Felicia nu swijghenMopsus Jae comt sy door den druck noch gheen misval te crijghen,Alpho. Wel hoe gaet sy dan groot? spreckt; ghy en plompen kloenMopsus Mijn Heer, k en wetet niet, t'is quaet om goet te doenHet comter dickwils van, wanneer men in het donckerVeel vryicheyt ghebruyckt, toch ick peys dat Me-jonckerHeeft suyverheyt belooft, Alphon. hout uwen ratel beck,Hoe ismen staegh ghequelt met eenen sot oft geck.binnen.

Vijfde Uyt-comen.Den Keyser Adolphus, Romanus Ambassadeur, Iulius,Atrastes, en Henricus, Edelmans, met den Secretaris.Adolp. T'Is wonder dat een man sijn selven laet verwinnenAls maer een cleyne lust spelt in sijn swacke sinnen,Wat cander stercker sijn als liefde, die den menschBedwinght, en toomt den wil naer haeren eyghen wensch.De liefde set niet aen, hoe sterck, gheleert en maghtighHaer lusten sijn soo groot, soo vinnigh en soo crachtighDat niemand segghen can dat liefd gheen macht en heeftDat liefde aenden mensch gheen quellinghen en gheeft.Dit voelden ick ghenoegh door Venus minne schichtenSoo haest ick maer den schijn van Venus mocht besichten,Iae, Venus segghen magh soo haest haer wesens beldtHeeft met vermaeck en lust in mijn ghedacht ghespelt,Toen costick dagh noch naght mijn fiel met ruste voedenMaeraesden mijn teer hert met een beanxt vermoeden,Om een schoon vrou alleen die my nu heeft ghesteltDoor liefde inden bandt van haer seer sterck ghewelt

Besorght mijn gelt weerom,Alphonsus. Gy doet my tranen stortenbinnen.Adieu, verdwijnt ghy soo, die my des' blijschap gaff:Mopsus Het is Felicia docht ick van eersten aff,Alphonsus. Siet wat de liefde doet, die gheene moyt sal sparenOm eens te sien het eynd' van al haer wedervaren,Ick trock dan weer te rugh midts dat my gelt ontbrecktDe wanckelbaer Fortuyn heeft hier al veel ontdeckt. binnen.

Derde uyt-comen.Henricus Coninck van Enghelandt met sijn Edelieden.

Veranderingh van tijdt voed' veele diepe sorghenWaer onder groot ghepeys en onrust leydt verborghen,De twijfelingh van gheest die wentelt inden sinEn hoe ick voorder denck de vrees die isser in,Den duytschen Adelaer seynt mysoo veel ghesantenOm mijn Thebasile, ick sien van alle cantenEen groot ghewoel van volck die niet en wenschen, danTe sien dat sy Adolph had voor haer wettich man,Tot rust van mijne Croon, die hy my op doet vraeghenSchoon teghen haren danck, vermits sy alle daghenNemtuyt stel, en daer by dit groot gheluek ontseytHet gen my droefheyt baert Jae niet als swaricheytSal gheven aen mijn hert, wilt sy noch langer blijvenBy haer hertneckicheyt; I. Edelman. Die moeten wy verdrijvenMet alle soeticheyt en segghen dat den RaetVan t'hoff haer weygheringh, al veer te boven gaet,Den Raedt is daer de eer des Coninghs aen moet hangenDen Raet can veel gheluck benemen en ontfanghenSoo hy wordt inghevolght, dus wordt hy rijp bedachtEen jemandt van den raet gheluck oft voor-deel wacht,